Φωτιάδης Ηλίας ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ

Ως οστεοαρθρίτιδα του γόνατος ονομάζεται η φθορά των χόνδρων, των μηνίσκων, των συνδέσμων και των οστών του γόνατος. Η οστεοαρθρίτιδα είναι ένα φυσιολογικό βιολογικό φαινόμενο εκδηλούμενο με την πάροδο της ηλικίας, γύρω στα 45-50, αλλά επιβαρύνεται από την καταπόνηση, την παχυσαρκία και την κληρονομική προδιάθεση. Οι βλάβες των μηνίσκων από τη φθορά του χρόνου ή τους καθημερινούς μικροτραυματισμούς λέγεται εκφύλιση μηνίσκων ή εκφυλιστική ρήξη μηνίσκων, αργότερα δε προστίθεται μετά τη φθορά των χόνδρων και φθορά στα οστά.

Παράγοντες κινδύνου για την οστεοαρθρίτιδα γόνατος

• Ηλικία: Η ιδιοπαθής οστεοαρθρίτιδα εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες (άνω των 40 ετών) και είναι αγνώστου αιτιολογίας.
• Το φύλο:Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος είναι πιο συχνή στις γυναίκες. Παρατηρείται μια αύξηση της συχνότητάς της μετεμηνοπαυσιακά.
• Οικογενειακή προδιάθεση:Υπάρχει μια μεγαλύτερη συχνότητα σε άτομα που εμφανίζουν στο οικογενειακό ιστορικό οστεοαρθρίτιδα του γόνατος.
• Υπερφόρτιση της άρθρωσης:Το μεγαλύτερο σωματικό βάρος, η καταπόνηση της άρθρωσης λόγω επαγγέλματος, ή άλλων δραστηριοτήτων αυξάνει την συχνότητα εμφάνισης της πάθησης.
• Τραυματισμοί των συνδέσμων της άρθρωσης: Λόγω επαγγελματικής ή αθλητικής δραστηριότητας
• Παρέκκλιση του μηχανικού άξονα της άρθρωσης: Κανονικά ο μηχανικός άξονας είναι κάθετος στην αρθρική επιφάνεια και διέρχεται από το κέντρο του γόνατος και της ποδοκνημικής άρθρωσης. Το «στράβωμα» του γόνατος προς τα έξω (ραιβό) ή προς τα έσω (βλαισό) οδηγεί στην διαταραχή του μηχανικού άξονα φόρτισης του γόνατος, γεγονός που οδηγεί στην ανομοιόμορφη κατανομή των φορτίων της αρθρικής επιφάνειας, με αποτέλεσμα το τμήμα που φορτίζεται περισσότερο να καταστρέφεται προοδευτικά και να οδηγεί στην εμφάνιση των βλαβών της οστεοαρθρίτιδας.
• Τραυματισμοί του γόνατος: Βλάβες των μηνίσκων, των χιαστών συνδέσμων ή ενδαρθρικά κατάγματα μπορεί να οδηγήσουν στην πρώιμη εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας
• Αστάθειες της επιγονατίδας: Εξαρθρήματα ή υπεξαρθρήματα
• Μεταβολικές παθήσεις (ουρική αρθρίτις) ή φλεγμονώδεις παθήσεις (ρευματοειδής αρθρίτις, φλεγμονές γόνατος)

Κλινική εικόνα

Τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδος του γόνατος είναι πόνος εμπρός στην επιγονατίδα, πόνος στο έσω μεσάρθριο διάστημα, πόνος πίσω στην ιγνυακή κοιλότητα και ενίοτε πόνος στις γάμπες. Ένα δεύτερο σύμπτωμα είναι η δυσκαμψία δηλαδή η δυσκολία του γόνατος να ανοίξει και να κλείσει πλήρως. Ετσι ο ασθενής πονάει στο γόνατο και στη γάμπα, δεν μπορεί να γονατίσει εύκολα και να κάνει βαθύ κάθισμα, και δυσκολεύεται στα σκαλοπάτια και στο περπάτημα. Μερικές φορές αναφέρει και κράμπες στη γάμπα που αντιστοιχεί στο προβληματικό γόνατο.

Διάγνωση

Η διάγνωση της οστεοαρθρίτιδος γίνεται με την κλινική εξέταση, τις απλές ακτινογραφίες και σπάνια την μαγνητική Τομογραφία. Η οστεοαρθρίτιδα εχει τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο έχει ήπια ενοχλήματα και η ακτινογραφία γόνατος δεν δείχνει τίποτα. Το δεύτερο στάδιο έχει σημαντικά ενοχλήματα και η ακτινογραφία δείχνει στένωση έσω μεσαρθρίου, οστεόφυτα και σκλήρυνση υποχονδρίου οστού. Στο τρίτο στάδιο τα ενοχλήματα είναι πάρα πολλά και η ακτινογραφία δείχνει μεγάλες φθορές στα οστά του γόνατος.                                                                                                                      

Η θεραπεία με υαλουρονικό

Οι ενέσεις υαλουρονικού νατρίου που γίνονται από το έτος 1997 ενδαρθρικά, (υπάρχουν διάφορες εμπορικές ονομασίες) περιέχουν μια ακίνδυνη ουσία η οποία φυσιολογικά περιέχεται μέσα στις ανθρώπινες αρθρώσεις για να τις λιπαίνει. Οι ενέσεις αυτές γίνονται σε όλες τις αρθρώσεις, σε οστεοαρθρίτιδα, ή ρήξη Μηνίσκων ή χονδροπάθεια επιγονατίδος. Οι ενέσεις αυτές γίνονταν παλαιότερα 5 σε αριθμό μία κάθε 7 μέρες. Σήμερα συνήθως γίνεται μόνο μία μεγαλύτερου μοριακού βάρους κάθε 6-12 μήνες.  Παρενέργειες από αυτές τις ενέσεις δεν έχουν παρουσιασθεί μέχρι σήμερα.  Οι ασθενείς που δεν εμφανίζουν σημαντικές οστικές βλάβες και διαβρώσεις θα εμφανίσουν και τα πιο θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την βελτίωση του πόνου.  Ασθενείς που δεν είδαν βελτίωση, σημαίνει ότι η πάθησή τους είναι προχωρημένης βαρύτητας και χρειάζονται εγχείρηση, ή έχουν ένα μεγάλο κομμάτι Μηνίσκου κομμένο και χρειάζεται αφαίρεση με αρθροσκόπιο. Οι παχύσαρκοι ασθενείς ενίοτε δεν βλέπουν άριστα αποτελέσματα γιατί το γόνατο υπερφορτίζεται. Το περπάτημα είναι ελεύθερο. Οσο θέλετε. Να αποφεύγετε τα σκαλοπάτια και το βαθύ γονάτισμα. Να κάνετε ασκήσεις του γόνατος (ασκήσεις τετρακεφάλου μυός. Κάμψη - έκταση. Εάν πονάει το γόνατο και είναι θερμό βάλτε για λίγα λεπτά κρύα επιθέματα (παγάκια) και πάρτε παυσίπονο. Αν το γόνατο πονά αλλά δεν είναι θερμό τότε η εφαρμογή θερμών επιθεμάτων (θερμοφόρα) μπορεί να μειώσει τον πόνο.

Θεραπεία

Πραγματική ριζική θεραπεία της οστεοαρθρίτιδος δεν υπάρχει ακόμα. Η θεραπεία της οστεοαρθρίτιδος γίνεται ανάλογα με το στάδιο της παθήσεως και την ηλικία του ασθενούς. Τα σύγχρονα διαθέσιμα θεραπευτικά μέτρα για την οστεοαρθρίτιδα, σήμερα είναι τα εξής:

• 1) Πρώτο Στάδιο: Εφαρμόζονται πρακτικά μέτρα ανακούφισης και προφύλαξης (αδυνάτισμα σε παχύσαρκους, πάγος, παγοκύστη, ή θερμό λουτρό, ξεκούραση, αποφυγή ορθοστασίας, αλοιφές τοπικές, περπάτημα, κολύμβηση, φυσικοθεραπείες και ασκήσεις τετρακέφαλου μυός, αποφυγή ορθοστασίας, σκαλιών και ανηφοριών, χρησιμοποιούνται παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη.
• 2) Δεύτερο στάδιο: Χρησιμοποιούνται πέραν των ανωτέρω, οι ενδαρθρικές ενέσεις υαλουρονικού νατρίου. Παλαιότερα γίνονταν 5 Amps κάθε 6-12 μήνες, με μια βελόνα 23G-30mm. Δεν έχουν παρενέργειες. Σπάνια γίνεται ενδαρθρικά και ένεση Κορτιζόνης (πχ Celestone Chronodose, μέχρι 4 ετησίως). Ο ασθενής μπορεί να περπατάει ελεύθερα ακόμα και αν πονάει. Η χρήση παυσίπονων επιτρέπεται. Η βελτίωση επέρχεται είτε σε λίγες μέρες είτε βραδέως μέσα σε 3-6 μήνες.
• 3) Στάδιο 3: Γίνεται Χειρουργική θεραπεία: Εγχείρηση χρειάζονται επίσης ορισμένοι ασθενείς του 2ου σταδίου και όλοι του 3ου σταδίου που δεν υπακούν στην συντηρητική θεραπεία: Οι εγχειρήσεις που γίνονται είναι τριών ειδών:  Εγχείρηση αρθροσκόπησης για καθαρισμό των μηνίσκων του γόνατος αν οι οστικές βλάβες είναι μικρές. Δεύτερο: Εγχείρηση διορθωτικής οστεοτομίας κυρίως σε νέους ασθενείς και βλάβη οστική μόνο στο ένα διαμέρισμα του γόνατος  Τρίτο: Εγχείρηση Ολικής αρθροπλαστικής στις περιπτώσεις ασθενών με σημαντική και προχωρημένη οστική καταστροφή.. Κάθε μια έχει τις ενδείξεις της , τα υπέρ και τα κατά της.   

  Τελευταία χρησιμοποιούμε ένα σύστημα πλοήγησης με ηλεκτρονικό υπολογιστή που μας επιτρέπει με τη βοήθεια δυο ειδικών υποδοχέων να μετρήσουμε επακριβώς το μηχανικό άξονα του σκέλους και να προβούμε στο κόψιμο του μηρού και της κνήμης με ακρίβεια, έτσι ώστε να έχουμε την τελεια αποκατάσταση του μηχανικού άξονα του σκέλους, και την πιο ορθή τοποθέτηση των υλικών. Οι ειδικοί αυτοί υποδοχείς αντιλαμβάνονται τη θέση του σκέλους στο χώρο και με ένα ειδικό λογισμικό, ο υπολογιστής μας δίνει ακριβώς τις μοίρες των κοψιμάτων του μηρού και της κνήμης.

Οδηγίες μετά από χειρουργική επέμβαση ολικής αρθροπλαστικής γόνατος

• Φαρμακευτική αγωγή: Οι ασθενείς πρέπει να πάρουν μια αντιπηκτική αγωγή (είτε σε μορφή ένεσης περιομφαλικά ή σε μορφή χαπιού) για χρονικό διάστημα 1 μηνός. Παράλληλα μπορούν να χρησιμοποιήσουν κάποια αντιφλεγμονώδη ή κοινά αναλγητικά για τον έλεγχο του ήπιου σχετικά μετεγχειρητικού πόνου (αυτά χορηγούνται μετά την έξοδο του ασθενή από την κλινική. Εντός της κλινικής όπου ο πόνος είναι και μεγαλύτερος γίνεται ενδοφλέβια χορήγηση παυσίπονων).
• Κάλτσες φλεβίτιδας:Περιορίζουν το μετεγχειρητικό οίδημα τωνκάτω άκρων και την πιθανότητα δημιουργίας θρομβοφλεβίτιδας. Πρέπει να φορεθούν 1 μήνα ως 6 εβδομάδες.
• Βάδιση:Οι ασθενείς μπορούν να βαδίζουν όσο επιθυμούν, αλλά με την βοήθεια περπατούρας ή πατερίτσας. Η φόρτιση θα πρέπει να είναι μερική επί του χειρουργημένου σκέλους και οι πατερίτσες ή η περπατούρα θα πρέπει να κρατηθούν ως 2 μήνες μετεγχειρητικά. Αυτό γίνεται γιατί ο οργανισμός χρειάζεται ένα διάστημα περίπου 2 μηνών για να κάνει μια ισχυρή ενσωμάτωση των υλικών της αρθροπλαστικής με το κόκκαλο. Η καλή ενσωμάτωση είναι η κύρια προϋπόθεση για την μακροβιότητα της αρθροπλαστικής μας. Δεν σημαίνει βέβαια ότι οι ασθενείς που θα φορτίσουν το σκέλος άμεσα μετεγχειρητικά δεν μπορούν να κάνουν ενσωμάτωση των υλικών. Εν τούτοις αυξάνουν το ρίσκο για μια ημιτελή ενσωμάτωση που θα οδηγήσει στην αύξηση των ενοχλήσεων της αρθροπλαστικής μετεγχειρητικά.
• Φυσικοθεραπεία:Αντίθετα με τον περιορισμό της φόρτισης του σκέλους οι ασθενείς ενθαρρύνονται να κάνουν τις κινήσεις κάμψης και έκτασης του γόνατος άμεσα μετεγχειρητικά. Προς αυτό τον σκοπό και προς βοήθειά τους συντελεί και το εντατικό και πρώιμο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας για την ενίσχυση του τετρακεφάλου μυός και την επίτευξη όσον τον δυνατόν μεγαλύτερης κάμψης και έκτασης του γόνατος, άμεσα μετεγχειρητικά. Η καλή κάμψη και έκταση του γόνατος είναι που θα τους δώσουν ένα βέλτιστο μετεγχειρητικό αποτέλεσμα και μια ποιότητα ζωής συγκρίσιμη με αυτή πριν τον περιορισμό τους από την ασθένεια.